Column Micha Hamel

“De waarheid is de beste verdoving” wordt er gezegd in Het Zwarte Raam, het muziektheaterstuk dat ik schreef en componeerde voor Orkater. Het verhaal gaat over een Liefde (met grote L) tussen een man en een vrouw tijdens de klimaatcatastrofe. De hoofdpersonen reageren verschillend op de situatie: ze ontkennen, negeren, vervloeken, bestrijden haar, maar niets daarvan levert iets op. 

            Precies zo gaat het ook in het echt. De klimaatcrisis is namelijk veel erger dan alom wordt aangenomen, en is – wat men ook mag beweren – onomkeerbaar. Een veelheid aan kettingreacties die al eeuwen aan de gang is, is de afgelopen vijftig jaar in een ziedende versnelling geraakt. Over krap een eeuw zijn er zodoende nergens grote zoogdieren meer, en sterven er honderden miljoenen mensen van de honger omdat de oogsten almaar mislukken. Niemand eiste dat deze column vrolijk moest zijn. 

            Filosoof Timothy Morton noemt de klimaatcatastrofe een 'hyperobject': iets waar we wel over kunnen praten omdat we onderling wel ongeveer weten waar we het over hebben, maar waar we maar weinig mee aan kunnen vangen omdat het te groot, te ingewikkeld en te veelvormig is. Want waar begin je? Met vegetarisch eten, elektrisch rijden, stoppen met vliegvakanties, slechts één kind nemen? Allemaal best, ware het niet dat je gedemotiveerd raakt van je naasten die hier fluitend niet aan mee doen. Bovendien: wil je werkelijk klimaatneutraal worden, pleeg dan zelfmoord. 

            Zelfs voor regeringen blijkt de klimaatcrisis een hyperobject, want eigenlijk zijn er geen landen die het probleem serieus nemen, of beter gezegd: zijn er nergens bevolkingen die zo verstandig zijn om de regeringen te kiezen die er werkelijk iets aan doen. Om met de woorden van filosoof Matthijs van Boxsel te spreken: “Domheid is overal, maar domheid bij slimme mensen is het gevaarlijkst.”

            Dus wat moet ik doen, als kunstenaar? Helder voor de geest staan mij nog de afschuwelijke en schandalige bezuinigingen op de kunsten door Halbe Zijlstra, in 2011. Als reactie daarop componeerde ik een Requiem voor een beschavingsideaal, een grootschalig muziektheatraal werk, met als motto 'een grote beschaving verdient een groots afscheid'. Vandaag heb ik een oneindig veel groter probleem om mij toe te verhouden, en ben ik even machteloos als (bijna) ieder ander. Wat blijft er over, als afschrift van menselijkheid in de mens, de tragische diersoort die dacht het goede te doen en alles alleen maar erger maakte? De grote L, de Liefde, dat grote, ingewikkelde, veelvormige hyperobject. 

Het Zwarte Raam door Orkater / Micha Hamel is op 6 & 7  november te zien in de Grote Zaal
www.theaterbellevue.nl/hetzwarteraam