Smoezen met Marte Boneschansker

Theatermaker Marte Boneschansker werd dit jaar genomineerd voor de BNG Theaterprijs en geselecteerd voor het Nederlands Theaterfestival met haar voorstelling BLOOS. En o ja… stond ook nog als model in de Vogue. In november is Marte terug in Theater Bellevue met TOURIST. Een zintuigelijke ervaring waarbij je als publiek met koptelefoon op en op blote voeten op ontdekkingsreis gaat door een landschap.

Jouw voorstellingen gaan vaak over vrouwen, in dit geval de bewegingsvrijheid van vrouwen, wat intrigeert jou aan dit onderwerp?
Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de plek van vrouwen in de maatschappij; misschien ook wel door mijn werk als model. Vooral verhalen uit de pre-feministische golf vind ik spannend, het is nog maar 150 jaar geleden! Als je bedenkt wat voor vrijheden we hebben verworven in zo’n korte tijd… Dat vind ik hoopvol!

En zo’n verhaal is nu het uitgangspunt voor de voorstelling…
Ik las het verhaal van de Haagse moeder en dochter Henriette en Alexandrine Tinne in de krant. Mijn eerste reactie was: “wow vet!” Zij waren feministen avant-la-lettre. Zij deden in 1862 gewoon wat mannen deden: reizen. Ruim 60 jaar voordat vrouwen mochten stemmen gingen zij met vijf schepen op expeditie om land te ontdekken. Die reis was hún verzet.

Maar die reis heeft ook een naar randje. Het waren hele rijke, decadente vrouwen die zich – samen met hun 500 bedienden - een weg door Afrika kochten en die Victoriaanse kostuums bleven dragen in 40 graden, in de jungle en woestijn… Iedere dag hadden die vrouwen vier uur nodig voor hun korset en make-up. Tuttebellen. Eigenlijk viel dat me een beetje tegen. 

Diep in de jungle van Soedan is moeder Henriette ziek geworden en overleden. En toen is er – denk ik – iets omgeslagen bij haar dochter. Ze heeft Arabisch geleerd en paleizen opgericht voor ex-slaven. Ze begon zich te verbinden, daar heeft ze me mee ontroerd. Er is iets in haar veranderd waardoor ze van toerist, gast is geworden.

Waar gaat TOURIST voor jou over?
TOURIST gaat over de bewegingsvrijheid van vrouwen. Van wie is de ruimte om ons heen, en hoe beweeg je je daarin als vrouw? Iedere tijd en plek kent hierin eigen dilemma’s. Zo’n reis als de Tinne’s maakten, dat deed je niet als dame in die tijd. Wij kunnen nu een ticket boeken en gewoon terugkeren in de maatschappij.

Dat heb ik dan ook gedaan. 156 jaar later heb ik dezelfde reis door Egypte en Soedan gemaakt, samen met mijn moeder en de Egyptische actrice en theatermaker Rana Khodair. Onderweg spraken we vrouwen over hoe zij zich door hun maatschappij bewegen, en volgden we de route van de Tinne’s. Vijf dagen voordat we vertrokken uit Soedan brak de revolutie uit: geleid door vrouwen! Als je dan vraagt aan je vrouwelijke gids of ze bang is antwoordt ze: “Nee ik ben niet bang. I’m excited.” 

Angst is een privilege. Bang zijn is een privilege. Als je in een revolutie zit, is er geen ‘wat als’. Als je dagelijks leeft in een door mannen gedomineerde maatschappij… Dan is het gewoon vanzelfsprekend dat je daar mee bezig bent. Tenminste voor de vrouwen die ik daar gesproken heb.

TOURIST gaat ook over hoe we ons kunnen verbinden met iets dat ons onbekend is. Hoe kun je als toerist verbinden met een land, in plaats van het alleen maar tot je te nemen, te consumeren. Dat hebben we op deze reis geprobeerd door in gesprek te gaan, door traag te reizen, door verbinding te zoeken. Het is niet altijd makkelijk, maar wel de moeite waard.

Al die verschillende verhalen en perspectieven… Hoe komt dat samen in TOURIST?
Eigenlijk maak je in TOURIST je eigen verhaal. Je krijgt een koptelefoon op en beweegt je door de ruimte. Je kiest welke scènes je hoort en in welke volgorde. Je hoort dagbroekfragmenten van de Tinne’s, van onze reis én de interviews met vrouwen in Egypte en Soedan. Die verhalen, allemaal over de bewegingsvrijheid van vrouwen, vervlechten zich met elkaar in het hoofd van de luisteraar. 

Als bezoeker heb je dus juist heel veel bewegingsvrijheid?
De scenograaf, Geartsje van der Zee, heeft een fantastisch landschap gebouwd, waar je doorheen wandelt: bergen, dalen, heuvels waar je in weg kunt zinken, wat soms ook tegengewicht geeft. Je krijgt een unieke vrijheid als publiek: je mag er in springen, dansen, gaan liggen, je mag dat landschap helemaal consumeren. Als een echte toerist.

En ondertussen hoor je dus allemaal waargebeurde verhalen?
Mijn werk gaat altijd over échte verhalen, van échte mensen. Ik vind theater ín het leven, daar zit de troost en ontroering in.
Marte lacht: Eigenlijk doe ik niets. Ik licht alleen iets uit, en jij maakt daar een verhaal van. Jij kiest. TOURIST speelt niet als jij er niet bent. Ik zou willen dat je er uit komt en denkt: ik zou die vrouwen wel een brief willen schrijven... Dat je je gaat verbinden met de verhalen en het landschap. Dat je van toerist gast kunt worden.

TOURIST is van 27 t/m 30 nov te zien Bellevue Lunchtheater. Meer info en kaarten: theaterbellevue.nl/tourist

concept, spel Marte Boneschansker
spel Rana Khodair, Hannegijs Jonker
scenografie Geartsje van der Zee
muziek Matthias Sigurdsson
dramaturgie Mounir Samuel
geluidsontwerp Dennis Slot
techniek Emma Niele
mixage Arno Peters
productie Het Huis Utrecht